Barış Manço'nun Hayat Hikayesi

1970'li Yıllar: Artık Bir Star

Barış Manço, 1970 yılı itibariyle Psychedelic Rock'tan Anadolu Rock/Pop'a yöneldi. Kaygısızlar grubu ile yollarını ayıran Manço, Türkiye'de "Ve" diye bilinen, yurtdışında ise "Etc" adıyla lanse ettiği yeni bir grupla çalışmaya başladı. "Derule / Küçük Bir Gece Müziği" adlı 45'liğini yayınlayan Manço, Akdeniz ve Karadeniz bölgelerini kapsayan geniş bir turneye çıktı.

1970 yılının Kasım ayında, o güne kadar ağırlıklı olarak batı enstrümanlarını kullanan Manço, "Dağlar Dağlar" adlı plağını yayınladı. Barış Manço'nun gitarı ve kemençe sanatçısı Cüneyd Orhon'un kemençesi ile kaydedilen şarkı, Barış Manço'nun sadece rock ile sınırlı kalmayan kendi müzik tarzının başlangıcı oldu. 700.000'den fazla satan "Dağlar Dağlar" plağı, Manço'ya Platin Plak Ödülü'nü kazandırdı. Sayan Plak tarafından verilen ödülü sinema oyuncusu Öztürk Serengil, İstanbul Fitaş Sineması'nda Manço'nun bir konseri esnasında takdim etti.

Dağlar Dağlar'ın başarısıyla Türkiye'de herkes tarafından tanınan bir sanatçı haline gelen Barış Manço, 1970 yılında Türkiye'de ender görülen bir işe daha imza attı. Manço, o yıllarda zaten ünlü bir grup olan Moğollar ile güçlerini birleştirme kararı aldı.



Hem Barış Manço'nun hem de Moğollar'ın hedefi Türk Müziği ile Avrupa'da ses getirmekti. Manço o döneme dek Batı etkisinde, Moğollar ise Anadolu Pop tarzında müzik yapıyordu. Manço, güçlerin birleşmesiyle ilgili olarak "Artık biz bir bütünüz. Ne ben Moğollar'ın şarkıcısıyım, ne de onlar benim grubum. Yepyeni bir akım oluşturduk. Adımız MançoMongol. Kafaca anlaşan, aynı fikir seviyesine gelmiş olan bizler, yaptıklarımızın daha iyi olması için, sesimizi tüm dünyaya kuvvetlice duyurabilmek için, başbaşa vermenin zamanının geldiğini anladık" diye konuştu.

MançoMongol adlı grubun ilk Türkiye konseri 1971 yılının Nisan ayında gerçekleşti. Mayıs ayına kadar olan süreçte Barış Manço, Moğollar ile birlikte İşte Hendek İşte Deve, Katip Arzuhalim, Binboğanın Kızı şarkılarını kaydetti. İşte Hendek İşte Deve de tıpkı Dağlar Dağlar gibi büyük yankı uyandırdı.

Barış Manço bu dönemde, çıktığı bir Anadolu turnesinin Kütahya ayağında uzun saçları yüzünden tehdit edildi ve tur otobüsüne dinamitle saldırı düzenlendi. Konserin hemen ardından gerçekleşen patlamada kimse yara almadı. 1971'de kabakulak geçiren Barış Manço, Moğollar ile birlikte bir süre Fransa'da çalıştı ve dört ay boyunca farklı noktalarda konserlere imza attı. MançoMongol, 1971'in Haziran ayında gruptaki anlaşmazlıklar ve Barış Manço'nun sağlık sorunları nedeniyle ayrıldı.

1971 yılının ikinci yarısı ve 1972 yılı, Barış Manço'nun birçok sanatçı ile çalışarak Kurtalan Ekspres'i kurma çalışmalarıyla geçti. 1971 yılında 1969 Türkiye Güzellik Kraliçesi Azra Balkan ile nişanlandı. Nişan, 1972'nin Mayıs ayında ayrılıkla sonuçlandı.

Askerlik öncesindeki bu dönemde 1972 yılının Şubat ayında adını İstanbul'dan Güneydoğu'ya giden trenden alan Kurtalan Ekspres grubunu kurdu. Bu dönemde "Ölüm Allah'ın Emri" ve "Gamzedeyim" şarkılarını kaydetti. Manço, Engin Yörükoğlu, Celal Güven, Özkan Uğur, Nur Moray ve Ohannes Kemer'in oluşturduğu orkestra ile Anadolu'da konserler verdi. Kurtalan Ekspres, veda konserini vererek Barış Manço'yu askere uğurladı. Grup üyeleri, dağılmayacaklarını ve Manço'nun askerden dönmesini bekleyeceklerini açıkladı.

1972'nin Nisan ayında altı ay süren Ankara Polatlı Topçu ve Füze Okul Komutanlığı'nda yedek subay öğrenciliğine başladı. Daha sonra Topçu Batarya Takım Komutanı Asteğmen olarak bir yıl boyunca Balıkesir'in Edremit ilçesinde askerliğini yaptı. Manço, askerlik nedeniyle saçlarını ve bıyıklarını kesti.



Askerlik görevi esnasında rahatsızlanması nedeniyle Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesi'nde fistül ameliyatı oldu. Polatlı'da ve Edremit'te orduevlerinde konserler verdi. Terhisine az bir süre kala Harbiye Orduevi'ne atandı. Toplam 19 ay 26 gün askerlik yapan Manço, bu sürede orduevi dışında bir yerde sahne almadı.

Barış Manço, askerlik döneminin ardından ilk konserini Ankara Dedeman Sineması'nda verdi. Askerlik sonrasında ilk kez bir gazinoda sahne almaya başladı. Ancak Ankara'daki Lunapark Gazinosu'nda sadece dört gün sahne aldıktan sonra buradan ayrıldı. Ayrılışıyla ilgili olarak sorulan sorulara "Programlarımızı çeşitli şekillerde kısıtlamak istediler, kabul etmeyip çıktık" yanıtını vererek konuya açıklık getirdi.

Henüz 5 yıllık bir geçmişi olan Türk televizyon tarihinde yeni bir sayfa açarak video klip çekimlerine başladı. 1973 yılında "Hey Koca Topçu" şarkısı için Kurtalan Ekspres üyeleriyle birlikte kamera karşısına geçti. Kurtalan Ekspres üyeleri klipte Yeniçeri ve Mehter kıyafetleriyle görünürken, Barış Manço ise Mülâzim-i Evvel Barış Efendi olarak asker kıyafetiyle göründü. Türkiye'de en ufak bir sanat çalışmasının dahi yaftalanmak istenmesi nedeniyle Barış Manço'ya "sağcıdır" gibi yakıştırmalar yapıldı. Ancak bu dönemdeki konserlerinden birinde kendisine bozkurt işareti yapanlara, sahneden seslenen Manço, "Biz sadece sizin için değil, buradaki herkes için buraya geldik" diyerek Hey Koca Topçu şarkısını isteyenleri sol yumruğunu havaya kaldırarak protesto etti.

1974 yılına gelindiğinde Barış Manço, "Nazar Eyle / Gülme Ha Gülme" adlı 45'liğini kaydetti. Manço, o yıl Hey Dergisi tarafından yılın erkek şarkıcısı seçildi. 1974'te Avusturalya turnesine çıkan Manço ve Kurtalan Ekspres'in orada verdiği konserlerin kaydedilerek plak olarak yayınlanması tasarısı gerçekleşmedi. Manço Türkiye'ye döndüğünde 27 Haziran 1974 günü İnönü Stadı'nda düzenlenen "Hey Müzik Festivali '74"te sahne aldı.



1975 yılı ise bir hayli hareketli geçti. Barış Manço'nun askerde yazdığı "Ben Bilirim" şarkısı yayınlandı. Hemen ardından Barış Manço, kariyerinin ilk albümü olan 2023'ü piyasaya sürdü. Manço'nun daha önceki psyhedelic rock ya da yakın dönemdeki Anadolu kökenli şarkılarından farklı olarak progressive rock denebilecek bir tarza sahip parçalardan meydana gelen albüm, Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılı için yazılmış senfonik bir eser olan ve süresi 10 dakikayı bulan "Kayaların Oğlu" ile "2023" ikilisi gibi epik eserlere sahip sıra dışı bir yapım olarak diskografisine girdi.

Barış Manço aynı yıl sinema sektörüne de el attı ve Yeşilçam'da unutulmaz bir esere imzasını attı. Yönetmenliğini Oksal Pekmezoğlu'nun üstlendiği "Baba Bizi Eversene" adlı sinema filminde Barış Manço; Meral Zeren, Hulusi Kentmen, Sinan Ecer, Diler Saraç, Bilge Zobu, Serpil Nur ve Ali Cağaloğlu gibi dönemin ünlü aktör ve aktrisleriyle birlikte beyaz perdedeki yerini aldı. Filmde Kurtalan Ekspres üyelerinden bazıları da Manço'ya eşlik etti.



1976'nın Mart ayında dünya çapında bir plak şirketi olan CBS ile anlaşan Manço, "Baris Mancho" adıyla lanse edileceği ve Avrupa müzik piyasasına yönelik olarak tamamen İngilizce şarkılardan oluşacak olan bir proje için söz konusu yılın sonuna dek Kurtalan Ekspres ve 30 kadar Belçikalı müzisyen ile 4 kadın vokalistten oluşan Georges Hayes Orchestra'nın eşliğinde dönemin teknolojisinin tüm olanaklarını kullanan bir stüdyoda Belçika'da çalıştı. 2 milyon TL'ye mâlolan albüm, 1976 yılının sonlarına doğru Avrupa'nın birçok yerinde satışa sunuldu. Albüm Türkiye'de ise "Nick The Chopper" adıyla yayınlandı.

1977'de grubuyla birlikte 45 günlük bir Anadolu turnesine çıkan Manço, turnenin Balıkesir ayağında, kendini sağcı olarak tanımlayan bir grubun saldırısına uğradı. Grup üyelerinden Oktay Aldoğan ve Caner Bora yaralanarak hastaneye kaldırıldı. Aynı yıl Londra'da Rainbow Tiyatrosu'nda konser vererek İngilizce ve Türkçe şarkılarını seslendirdi. Konserden sonra karaciğer enfeksiyonu geçirdi ve karın boşluğunda bağırsağına yapışık bir tümör nedeniyle Belçika'da ameliyat oldu.

Bir süre sağlık problemleri nedeniyle müzikten uzak kalan Manço, 1978 yılının Haziran ayında Türkiye'ye döndü ve yeni plağı için hazırlıklara başladı. 1975'te tanıştığı Lale Çağlar ile 18 Temmuz 1978'de evlendi. Döneme damgasını vuran "Yeni Bir Gün" albümünün tanıtımını Aralık 1978'de Şan Sineması'ndaki konserinde yaptı. Manço, albümün hitlerinden "Sarı Çizmeli Mehmet Ağa" ve "Aynalı Kemer" şarkılarını 31 Aralık 1978 gecesi TRT'nin yılbaşı özel programında seslendirdi.



1979 yılına damgasını vuran "Yeni Bir Gün" albümü, Barış Manço'nun uluslararası kariyer anlamındaki savaşı esnasında ihmal etmek durumunda kaldığı Türkiye cephesine hızlı bir dönüş yapmasını ve yerini sağlamlaştırmasını sağladı. Manço, pek çok röportajında bu dönemi yeniden doğuş ve ustalığa geçiş olarak nitelendirdi. Nitekim Manço bu albümle Progressive Rock'ın Türkiye'deki en iyi örneklerinden birini verdi. Albüm, hakettiği değeri bularak 1979'da Altın Kelebek Ödülleri'nde Manço'ya Yılın Erkek Sanatçısı ünvanını kazandırdı. Manço aynı zamanda Yılın Bestecisi, Yılın Albümü, Yılın Düzenlemesi ödüllerini de alarak çifte duble yaptı. Kurtalan Ekspres de Yılın Grubu ödülünü kazandı.

1979 yılında çıktığı Anadolu turnesinin tüm gelirlerini sağır ve dilsiz çocukların eğitimi ve tedavisi için bağışlayan Manço, ardından Hollanda, Belçika, İngiltere, Almanya ve Kıbrıs'ta konserler verdi. Belçika'daki konserden dönerken 24 Ağustos 1979 tarihinde Edirne'de aracının lastiği patladı ve bir otomobille çarpıştı. Kazada bel kemiği çatlayan Manço, boynunda boyunluk, belinde çelik korse ile dolaşmak zorunda kaldığından bir süre sahnelerden uzak kaldı.